Dek je deze kerst Royal Russisch of à la Française?

Aan het hof zijn twee verschillende manieren van tafel dekken bekend: à la Française en à la Russe. Die laatste raakte in de 19de eeuw zo in zwang dat je straks vermoedelijk zo aan je kerstdiner zult zitten.

De Oranjes geven er de voorkeur aan, hier zie je kroonprinses Stephanie van Luxemburg, voor het aan tafel gaan tijdens het afscheidsdiner van koningin Beatrix, in het Rijksmuseum in 2013. Hier is à la Russe gedekt, heel wat overzichtelijker dan à la Française. Dat was de stijl zoals in de 17e eeuw aan het Franse hof van Lodewijk de Veertiende (en dus ook aan de andere koninklijke hoven in Europa) de tafel werd gedekt, zo meldt Paleis Het Loo en daar kunnen ze het weten. Bij deze Franse serveertechniek stonden de gerechten voor alle gangen vanaf de aanvang van het diner al op tafel. Die was dus gedekt met borden met servetten en daaromheen allemaal schalen. Het bestek en de glazen werden door bedienden aan de gasten gegeven. Dat ziet er ongeveer zo ↓ uit.

Op zijn Russisch

In de 19e eeuw raakte à la Française uit de mode. De nieuwe manier werd service à la Russe (op z’n Russisch). De gerechten stonden niet meer allemaal tegelijk op tafel, maar werden per gang op een bord of een schaal door bedienden aangegeven. De bedienden legden het bestek en de glazen voor alle gangen van te voren naast de borden. Wat bij diners met soms meer dan twintig gangen een logistieke nachtmerrie in 'etiquette' was, waar de betere kringen een complete studie van maakten. Het Rijksmuseumdiner was, zoals je ziet, nog best te doen qua glas en ijzerwerk. 

Hoe heurt het?

Standaard is beginnen met het bestek aan de buitenkant voor de eerste gang en dan per gang naar binnen te werken. Opvallend aan de feestelijk gedekte tafels die momenteel op Paleis Het Loo te zien zijn, is dat het bestek omgedraaid ligt. Dit heet 'dicht dekken' en zorgde ervoor dat het wapen of monogram (het ‘logo’) van de koning goed te zien is. De vorken, messen en de lepel voor het voor- en hoofdgerecht liggen naast het bord, de dessertlepel en -vork liggen altijd boven het bord. Tussen twee gasten staat een zoutvaatje met een lepeltje. Let ook op de vele glazen: voor water, witte wijn, rode wijn en zoete wijn bij het dessert. 

Pronkstukken

Bij à la Russe wordt het midden van de tafel werd versierd met indrukwekkende tafelstukken zoals miniaturen, kandelaars, spiegeltableaus en bloemen- of vruchtenschalen. Het dekken is een kunst op zich. De feestelijke tafels die momenteel te zien zijn in Paleis Het Loo zijn gedekt met damast. Dat is textiel met specifieke weeftechniek die, als ze uit een bepaalde hoek bekeken worden, een motief op een achtergrond zichtbaar maken. In het tafelkleed en de servetten is het Nederlands wapen geweven. 

Verschil moet er zijn

Onder het tafelkleed plaatsen de dames van de linnenkamer eerst een zachte molton op de tafel om het geluid van het serviesgoed te dempen en de tafel te beschermen. Volgens een nauwkeurige tafelschikking zijn eerst de sierstukken zoals bloemenvazen en kandelaars op spiegelplateaus gezet. Hierna worden de borden uitgemeten. De afstand tussen de borden is 65 cm voor de genodigden en 70 cm voor de vorst. Het Departement van de Hofmaarschalk, dat verantwoordelijk is voor de tafelschikkingen aan het hof, gebruikt speciale linialen om de afstand tussen alle borden identiek te houden. Meer over Winterpaleis Het Loo vind je hier.

Staatsbanket

Wil je weten wat er allemaal komt kijken bij een staatsbanket aan bestek, borden en logistiek, dan kun je in de documentaire 'Windsor Castle, a royal year: the banquet' de lakeien op sokken over de tafels zien schuifelen.  

Lees ook: 

• Koninklijk kniksje: hoe heurt het eigenlijk? 
• Schaatsen als een prinses op Paleis Het Loo
• Royal etiquette: zo geef je een handkus

Openingsbeeld © Robin Utrecht / Getty Images